فيستول مقعدي

فيستول يك ارتباط غير طبيعي بين دو سطح اپي تليال بدن مي باشد . در مورد فيستول  مقعدي (يا فيستول آنال)، دهانه خارجي اين مسير در پوست اطراف مفعد ( آنوس) و دهانه داخلي آن داخل مقعد( آنوس يا ركتوم) قرار دارد. در صورتيكه مسير فيستول از ميان عضله اسفنكتر خارجي بگذرد، فيستول از نوع High مي باشد ولي در صورتيكه مسير فيستول كوتاه بوده و اسفنكتر خارجي را دربر نگيرد، فيستول از نوع low مي باشد. فيستول   آنال(فيستول مقعدي) شكل مزمن عفونتهاي آنوركتال مي باشد و بسياري از بيماران، سابقه آبسه اطراف مقعد را در گذشته و يا اخيراً ذكر مي كنند ولي گروهي از بيماران نيز هيچ سابقه اي از چنين آبسه اي ندارند. ولي در هر حال 50% آبسه هاي اطراف مقعد به فيستول تبديل خواهند شد. فيستول   آنال همچنين مي تواند بدنبال عفونت ناشي از تروما، فيشر، TB ، بيماري كرون، كارسينوما، رادياسيون، اكتينوميكوزيس و كلاميديا بوجود آيد. 
علائم و نشانه ها
بيمار بدليل ترشح چركي مداوم از دهانه خارجي فيستول مراجعه مي كند و چون ترشحات فيستول بطور مداوم تخليه ميشوند، درد نمي تواند عامل مهمي براي مراجعه بيماران باشد ولي احساس سوزش يا خارش ناشي از ترشحات مي تواند عامل مراجعه بيماران باشد. در معاينه اين بيماران معمولاً دهانه خارجي فيستول قابل مشاهده بوده و در لمس با انگشت ممكن است بتوان مسير فيستول را كه به شكل يك مجراي سفت شده (tract) مي باشد لمس كرد. دهانه داخلي نيز در صورتيكه نزديك آنوس باشد قابل لمس است و از طريق ركتوسكوپي ممكن است بتوان آنرا مشاهده نمود.
از آنجا كه پيش بيني مسير فيستول و تعيين دهانه داخلي و خارجي آن، نقش اساسي را در مورد درمان تمام انواع فيستولها دارد، آقاي گودسال، قانوني در اين مورد بيان كرده است كه بنام خود او مشهور است. بر اساس اين قانون، اگر با يك خط عرضي، آنوس را به دو قسمت خلفي و قدامي تقسيم كنيم، در صورتيكه دهانه خارجي فيستول، در سطح قدامي باشد، دهانه داخلي آن با يك مسير كوتاه و مستقيم در ديواره قدامي آنوس قرار دارد ولي اگر دهانه خارجي در سطح خلفي باشد، فيستول يك مسير منحني را طي كرده و دهانه داخلي آن در خط وسط ديواره خلفي آنوس قرار خواهد داشت.( يك استثنا زماني است كه در سطح قدامي يك فيستول با فاصله بيش از 3 سانتي متر از آنوس قرار داشته باشد كه در اين صورت دهانه داخلي به احتمال زياد در خط وسط ديواره خلفي آنوس قرار دارد).
 
فيستولوگرافي جهت تشخيص و يا تعيين مسير فيستول توصيه نميشود و در صورت نياز به تعيين مسير فيستول از طريق اقدامات پاراكلينيكي بهتر است از MRI يا سونوگرافي اندوآنال (داخل مقعدي) استفاده نمائيم.
 
درمان
اصل مهم براي درمان فيستول    آنال(فيستول مقعدي)، از بين بردن اپي تلياليزاسيون 0(لايه سلولي) داخل فيستول مي باشد. فيستولهايي كه از نوع low مي باشند براحتي با يك فيستولوتومي كه شامل باز كردن سقف فيستول و تخريب نسج اپي تلياليزه داخل آن با كورت يا كوتر مي باشد، قابل درمان است. در اين عمل مسير فيستول تبديل به يك زخم باز ميشود كه بتدريج با نسج گرانولاسيون پر ميشود. فيستولكتومي به اين معني كه تمام مسير فيستول بطور كامل برداشته شود توصيه نميشود چون به نسوج سالم اطراف آسيب مي زند. در مورد فيستولهاي High ، فيستولوتومي خطرناك است چون مي تواند با قطع اسفنكتر، بيمار را دچار بي اختياري نمايد. يكي از روشهاي قديمي براي اين فيستولها كه هنوز نيز از آن استفاده ميشود عبور دادن Seton از مسير فيستول و باقي گذاشتن آن در اين محل مي باشد. Seton كه مي تواند نخ سيلك يا نوار پلاستيكي  باشد بتدريج با ايجاد فيبروز در مسير فيستول  ، نسج اپي تليال داخل آن را تخريب مي كند و خودش نيز از ميان نسج سالم عبور كرده و خارج ميشود. براي توصيح اينكه چرا عبور Seton از نسج سالم باعث تخريب اسفنكتر نميشود گفته ميشود وقتي شما يك تكه يخ را با سيم فشار دهيد سيم بتدريج يخ را قطع خواهد كرد و از طرف ديگر آن خارج ميشود ولي يخ مجدداً بهم مي چسبد بطوريكه اثري از عبور سيم در آن نمي ماند.
درمانهاي جراحي ديگري مانند فلاپ اندوآنال و پركردن داخل فيستول بابيومتريال (fistula plug) وجود دارد كه در موارد خاص انجام ميشود.
فيستول آنال(فيستول مقعدي) در صورتيكه درمان نشود علاوه بر آنكه موجب آزار و اذيت جسمي و روحي بيمار ميشود ممكن است منجر به عفونتهاي شديد  و حتي ايجاد كارسينوما در فيستول گردد.

منبع: فيستول