ترشح چركى مزمن از يك منفذ كنار مقعد.    
 مجرائى كه مىتوان با لمس يا پروبكردن، ارتباط آن با ركتوم كشف كرد.
 
 ملاحظات كلى      
بنا به تعريف، فيستول بايد دستكم دو منفذ داشته باشد كه توسط مجرائى توخالى بههم متصل شده باشند - برخلاف سينوس كه مجرائى با تنها يك منفد است. بيشتر فيستولهاى آنوركتال از گودال (كريپت)هاى محل اتصال مقعد و ركتوم منشاء مىگيرند. زمانىكه آبسه باز يا پاره شود، فيستول تشكيل مىگردد.
 
 فيستولها معمولاً ناشى از عفونت پيوژنيك يا، با شيوعى كمتر، بيمارى گرانولوماتوى روده يا سل هستند. سوراخ اوليه (داخلي) فيستولهاى كريپتوژنيكى كه منفذ ثانويه (خارجي) آنها در پشت خطى فرضى قرار دارد كه بهصورت عرضى از مركز سوراخ مقعد مىگذرد، معمولاً در گودال (كريپتي) در خط وسط خلفى است. زمانىكه سوراخ ثانويه (خارجي) در جلوى خط عرضى باشد، سوراخ اوليه (داخلي) معمولاً در گودالى است كه بلافاصله در مقابل سوراخ ثانويه واقع است (قانون سالمون - گودسال)
تشخيص افتراقى   
 هيدرآدنيت چركى يك بيمارى غدد عرق آپوكرين است كه با تشكيل سينوسهاى متعدد و عميق دور مقعدى مشخص مىشود.
 سينوس پايلونيدال با مسيرى منتهى به منطقهٔ دور مقعد ممكن است شبيه به فيستول باشد.         
بيمارى گرانولوماتو (انتريت ناحيهاي، بيمارى كرون) رودهٔ باريك يا بزرگ در درصد زيادى از موارد با فيستولهاى آنوركتال همراه است.
 
فيستولهاى سلى اكنون نادر هستند. آنها نيز بهكندى پيشرفت مىكنند و معمولاً با سل ريوي، غددي، يا استخوانى در ديگر نقاط بدن همراه هستند.  
  كومدونهاى دچار عفونت، كيستهاى سباسهٔ عفونىشده، فوليكوليت مزمن، و بارتولنيت از ديگر علل پوستى سينوسهاى دچار درناژ هستند.
  كيستهاى درموئيد پشت ركتوم در زنان شايعتر هستند و باعث ايجاد سينوسهاى مزمن دور مقعد مىشوند.
   فيستولەاى كولون به پرينئوم ممكن است در ديورتيكوليت كولون سيگموئيد ايجاد شوند.
 سينوسهاى ناشى از تروما و اجسام خارجى ممكن است رخ دهند. بخيهٔ جذبنشدهٔ باقىمانده از پرينئورافى يا اپىزيوتومى يا قطعهاى از لولهٔ درناژ ممكن است بهصورت جسم خارجى عمل كنند.
  فيستولهاى پيشابراهى - پرينهآل اغلب منشاء تروماتيك دارند و از قراردادن دستگاه در پيشابراه يا تروماى خارجى مستقيم ناشى مىشوند.
فيستولهاى ركتوم به پيشابراه ممكن است مادرزادى باشند يا بهدنبال قراردادن دستگاه در پيشابراه يا برداشتن پروستات ايجاد شوند. شكايت اصلى دفع هوا يا مدفوع در ادرار است.           
  علل نادرتر سينوسها و فيستولهاى دور مقعد شامل آبسهٔ لولهاى - تخمداني، اكتينوميكوز، استئوميليت، و كارسينوم هستند.    
عوارض            
بدون درمان، فيستولهاى دچار عفونت مزمن ممكن است منبع عفونت سيستميك باشند. كارسينوم در يك فيستول آنوركتال درماننشدهٔ مزمن بهندرت رخ مىدهد.
 
درمان   
  فيستولهاى حاد كوچك ممكن است خودبهخود ترميم يابند، ولى در بيشتر موارد تنها درمان فيستول با ليزر  مؤثر فيستولوتومى است (كه بهطور متداول به آن فيستولكتومى هم مىگويند). اصول زير بايد در نظر گرفته شوند: ۱. سوراخ اوليه بايد پيدا و بريده شود. ۲. مجرا يا مجارى فيستولى بايد بهطور كامل شناسائى شوند. ۳. سقف مجراى فيستول بايد در تمام طول آن باز شود، به نحوىكه تونل فيستولى به يك زخم باز تبديل شود. ۴. زخم بايد بهنحوى بازسازى شود كه حفره از درون بهسمت بيرون ترميم يابد؛ در صورت وجود اسهال مزمن، كوليت اولسروى فعال، يا انتروكوليت گرانولوماتوى فعال، فيستولوتومى هرگز نبايد انجام شود.       
 پيش آگهى پس از درمان فيستول با ليزر  است. فيستولها به دلايل زير باقى مي مانند:
 ۱. سوراخ اوليهٔ فيستول برداشته نشده باشد.   
 ۲. مسيرهاى جانبى مورد توجه قرار نگرفته باشند.       
 ۳. بهعلت ترس از ايجاد بىاختياري، جراحى ناكافى بوده باشد.
 ۴. تشخيص اشتباه باشد.
 
۵. مراقبت پس از درمان فيستول با ليزر ناكافى باشد.           
 يافته هاى بالينى
 نشانه ها و علائم
 شكايت اصلى بيمار درناژ يا ترشح متناوب يا ثابت است. معمولاً سابقهاى از آبسهٔ عودكننده وجود دارد كه خودبهخود پارهشده يا با جراحى تخليه شده است. در بيمارين كرون يا سل، لبهها ممكن است بنفشرنگ و ترشح، آبكى باشد. در لمس، مىتوان يك مسير طناب مانند را حس كرد، و مسير آن را هم در ارتباط با اسفنكتر و هم در ارتباط با سوراخ اوليه تعيين نمود.       
 
فيستولهاى آنوركتال در شيرخواران ارثى هستند، ممكن است باعث ايجاد آبسه شوند، در پسرها شايعتر هستند، و قدامي، مستقيم، و سطحى هستند. درمان مشابه بزرگسالان است. فيستولهاى ركتوواژينال بهطور شايع در ارتباط با عفونت آنوركتال قدامى يا آسيب زمان تولد ايجاد مىشوند. شايعترين شكايت دفع گاز يا مدفوع از واژن است.        
 معاينات خاص     
 معاينهٔ ركتوم با انگشت در بسيارى از موارد نقصى در محل سوراخ داخلى داراى اسكار را نشان مىدهد. پروكتوسكوپى پيش از هر عمل جراحى ضرورى است. اگر شواهد پروكتيت يا نشانههائى كه بتوانند ناشى از بيمارى التهابى روده باشند، وجود داشته باشند، بايد از كولون و رودهٔ باريك عكسبردارى با مادهٔ حاجب به عمل آيد